Grenspalen-revue

OP  DE  GRENS  VAN  HERTOGDOM  GELRE

Voorafgaand van de provincie Gelderland was er het Hertogdom Gelre. Het grootste verschil is dat Gelre vier delen omvatte. Het zuidelijkste deel lag rond Roermond en is nu grotendeels opgenomen in de provincie Limburg. Uiteraard zijn er ook kleinere grenswijzigingen geweest. In dit onderdeel van de site zijn opgenomen de grensstenen die ooit een functie hadden tussen Gelre en een aangrenzend gebied, maar niet staan op de grens van de huidige provincie.

Grenspalen-revue
  • Introductie en Toelichting
  • Stenen en palen op de grens ned-dld: Achterhoek
    • Inleiding
    • Palen en Stenen op grens Achterhoek
      • Dinxperlo-Aalten
        • Dinxperlo
        • Aalten
      • Winterswijk
        • Woold
        • Wooldse veen
        • Kotten
        • Ratum
        • Meddo
      • Eibergen
        • Zwillbroek
        • Rekken
        • Oldenkotte
  • Grensstenen 1766
    • Langs Eibergen
    • Langs Winterswijk
    • Langs Aalten-Dinxperlo
  • Overige palen Gelderland-Duitsland
    • Langs Liemers en Montferland
  • Op de grens van Gelderland
  • Op de grens van Gelre
  • Grenspalen in Gelderland
    • Rond Arnhem
    • Rond Rozendaal
  • Grenspalen in Noord-Holland
    • Rond Bergen NH
    • Rond Alkmaar
    • Rond Heiloo
    • Rond Egmond
  • Jachtpalen
    • achtergrond informatie
    • bij Dieren (gem. Rheden)
    • rond Sonsbeek - Arnhem
    • jachtpalen Hummelo
    • jachtpalen bij Aalten
  • Palen op rivierdijken
    • Palen aan de Rijn
    • Palen aan Pannerdens kanaal
    • Palen aan de Waal
  • Kleine groepen en solitairen
    • grens Voorburg-Leidschendam
    • in het Openluchtmuseum Arnhem

Tussen Gelre en hertogdom Kleef

Het gebied rond ’s Heerenberg was een onderdeel van het Graafschap Zutphen en behoorde daardoor ook tot Gelre. Ten zuiden van Bergh grensde het aan het hertogdom Kleef op tamelijk korte afstand van Emmerich. De grens tussen beide gebieden werd vanaf 1566 aangegeven door 12 grensstenen; afmetingen: ca 73 cm hoog vanaf de sokkel, rechthoekig ca 34x23 cm.: op de ene kant het wapen van Kleef op de andere het wapen van de heren van Bergh.
Het wapen van Bergh toont een rechtop staande naar links kijkende leeuw. De ketting van het Gulden Vlies hangt rondom het wapenschild met het Vlies eronder. Het wapen van Kleef toont een aantal pijlen of speren die alle door een centrum gaan. Er onder hangt het wapen van Emmerich: een zilveren emmer.

De Spaanse koning Philips II liet in 1569 het wapen van Bergh verwijderen, omdat de toenmalige bezitter van Bergh zich aansloot bij de Oranjes. Pas in 1606 zijn de wapens weer aangebracht aangevuld met de ketting van het Gulden Vlies. De toenmalige heer van Bergh ging namelijk over naar Philips II en werd opgenomen in de orde van het Gulden Vlies. Op de grensstenen is de leeuw echter naar rechts kijkend afgebeeld.
Na de Napoleontische periode is hier de grens verlegd tot dichtbij ’s Heerenberg. Sinds 1816 staan de stenen op duits gebied en hebben dus niet meer de oorspronkelijke functie.
Er zijn nog zeven stenen over van de twaalf. Slechts enkele stenen zijn originelen; de overige zijn copiën. Geen van de stenen staat nog op de oorspronkelijke plaats. Eén originele steen staat in Slot Borghees en is niet te bezichtigen. Dank zij de heer Hans Hegman, Stadsmuseum Bergh kan ik foto's van deze steen tonen.

 

 

 

links: het wapen van Bergh de staande leeuw en de ketting van het Gulden Vlies rondom;

 

rechts: het wapen van Kleef met daaronder de zilveren emmer van Emmerich.

 

 

Deze steen is een oorspronkelijke en heeft model gestaan voor de copiën aan de Hassantweg en de Verborgstrasze.

locatie Hassentweg:
copie; niet op de oude grens; aan Huthumse kant wapen Bergh met guldenvlies; andere kant Kleefse wapen met geel korstmosplekken;

locatie bosgebied zuidelijk van Slot Borghees:
originele steen; nabij de oorspronkelijke grens;  zonder wapen van Bergh en gulden vlies; groenige aanslag; bovenaan beschadigd;

 

 

locatie hoek Dederichstrasze/D.Stormstrasze:
originele steen; wapen Bergh niet te zien;  matig onderhouden; donker  geel korstmos; stond vroeger bij Verborgstrasze

locatie hoek Verborgstrasze-Borgerheeser Weg
copie; beide wapens goed zichtbaar; goed onderhouden

 

locatie Rheinpark:
originele steen; stond vroeger op hoek Grabenstrasze-sHeerenbergerstrasze; sterk verweerd; aan beide zijden schoon; wapen Bergh slecht te herkennen;

 

 

 

locatie Bedburg-Hau: Dr Frankenstrasze 1: ingang KKB Kreis KleveBauverwaltung: copie; stond eerder bij kantoor van KKB in Emmerich; beide wapens zichtbaar; donker grijze aanslag;

De Kleefse Enclaves

Het Hertogdom Kleef had ook het gezag over kleinere gebieden die geheel in Gelre lagen: de zogenaamde Kleefse Enclaves. Deze enclaves zijn in 1817 overgegaan naar Nederland. De grenzen rond de enclaves zijn te beschouwen als grenzen tussen Gelre en Kleef. Hier en daar staan er palen op deze grenzen.
Eén van deze enclaves was het gebied rond Kekerdom en Leuth. Op de Waaldijk westelijk van Millingen staat een grote hardstenen paal op de grens tussen Millingen (Gelre) en Kekerdom-Leuth (Kleef). De tekst LANDSDIJK geeft aan dat het Rijk het onderhoud van de dijk tussen Bimmen en Kekerdom verzorgt. Deze paal staat dus wel op een grens van Gelre. De paal is rond met bovenaan een diameter van ca 40cm die naar onder toe iets groter wordt. De paal staat ca 80 cm boven de grond en is zwaar beschadigd. Van het woord LANDSDIJK ontbreken enkele letters.

Bij Gendt aan de Waal ligt een kleine kern: Hulhuizen; ook een vroegere enclave die vroeger op de andere Waaloever lag. Aan de rivierdijk staat een stenen paal afwijkend van de overige dijkpalen. Wellicht is het een grenspaal van deze voormalige Kleefse Enclave. Het kan ook de grens van de onderhoudsverplichting aangeven. De historische vereniging van Gendt kan daarover ook geen zekerheid geven.

Het Rijk heeft deze paal geplaatst om de verplichting van het onderhoud van de dijk tussen Kekerdom en Bimmen aan te geven. Kekerdom-Leuth was een enclave en daardoor staat de paal op een grens van Gelre.

Deze vijfkantige stenen paal staat op de grens van Hulhuizen; een voormalige Kleefse enclave. Het kan deze grens markeren, maar ook later geplaatst zijn om de verplichting van dijkonderhoud tussen Gendt en Doornenburg aan te geven.

© 2016 - 2019 Grenspalenrevue.nl