jachtpalen rond Hummelo

verkend voorjaar 2017

Introductie en Toelichting
Stenen en palen op de grens ned-dld: Achterhoek
- Inleiding
- Palen en Stenen op grens Achterhoek
  - Dinxperlo-Aalten
    - Dinxperlo
    - Aalten
  - Winterswijk
    - Woold
    - Wooldse veen
    - Kotten
    - Ratum
    - Meddo
  - Eibergen
Grensstenen 1766
Overige palen Gelderland-Duitsland
- Langs Liemers en Montferland
Op de grens van Gelderland
Op de grens van Gelre
Grenspalen in Gelderland
- Rond Arnhem
- Rond Rozendaal
Grenspalen in Noord-Holland
Jachtpalen
Palen op rivierdijken
Kleine groepen en solitairen
- grens Voorburg-Leidschendam
- in het Openluchtmuseum Arnhem

Enghuizen Enghuizen is een landgoed met bezittingen rondom Hummelo. Het kasteel uit de 14e eeuw is in de 18e eeuw vervangen door een landhuis. Vervolgens is in de 19e eeuw een nieuw landhuis gebouwd door de toenmalige Heer van Enghuizen. Deze was zeer vermogend door het huwelijk met een rijke vrouw en bezuinigde niet op de bouw en verfraaiing. Dit was Baron H.J.C.J. van Heeckeren van Enghuizen, die ook het landgoed Sonsbeek bij Arnhem kocht.

Baron van Heeckeren van Enghuizen (1785-1862) Hendrik Jacob Carel Johan van Heeckeren, heer van Enghuizen en Beurse, Beverweerd en Odijk was militair en later liberaal politicus. Hij diende onder Napoleon en bewonderde diens militaire operaties. Veel door van Heeckeren gestichte boerderijen dragen namen die verwijzen naar de veldslagen van Napoleon. Moscowa en Leipzig in Arnhem; Talem en Berezina bij Hummelo. Plaatselijke historici geven aan dat het bezit rond Hummelo in delen is verworven. Daardoor staan de jachtpalen nu min of meer willekeurig in het land, mede omdat er palen verdwenen zijn.

De Hummelose jachtpalen De vader van bovengenoemde baron, Evert Frederik (1755-1831) was in 1814 bij de herinvoering van het jachtrecht 69 jaar oud. Vermoedelijk te oud om nog te gaan jagen. Diens zoon H.J.C. J. kocht Enghuizen in 1822 van zijn vader en was, als cavalerist, bekend en wellicht zelfs liefhebber, van de jacht. Het is dus aannemelijk dat hij de jachtpalen heeft laten plaatsen.
Van Heeckeren is een oud-adellijk Gelders geslacht met vele takken. Eén van deze takken verwerft landgoed Twickel (eerste helft 19-de eeuw). Dat is ook de periode dat H. J. C. J. van Heeckeren van Enghuizen leefde. Twickel had steenhouwers in dienst en beschikte over een steenhouwerij. Mede vanwege de familiebanden is het denkbaar dat Baron Van Heeckeren van Enghuizen zijn jachtpalen bestelde bij Twickel. Bovendien hebben de Hummelose palen dezelfde vorm als die rond Twickel staan. Als deze veronderstelling klopt zijn de Hummelose palen afkomstig van de Bentheimer zandsteen groeven.

Afmetingen De palen hebben een rechthoekige doorsnede van ong. 25 x 20 cm, een halve cirkel aan de bovenkant en de hoeken zijn afgevlakt. De lengte van de palen is niet vast te stellen omdat een stuk onder de grond zit. De totale lengte zou meer dan 3 m zijn. De palen hebben een ribbelstructuur: “gefrijnd” met op één van de brede zijde een glad vlak. Op dat gladde vlak is ooit aangegeven dat het gebied achter de paal het jachtterrein van Enghuizen is. Waarschijnlijk met verf, want er is niets uitgehouwen. Op enkele palen zijn nu nog vaag letters te onderscheiden. Het lijkt er op dat er gestaan heeft: Heeckeren van Enghuizen Privative Jagt, met op een later tijdstip in een ander lettertype daaronder TERREIN over de ribbelstructuur heen.

Afwijkingen
De palen 1, 8 en 9 zijn forser: ong. 30 x 25 cm; dus op een anders tijdstip geplaatst.
Een paal (nr 14) in de berm van de Zelhemseweg is afgebroken. Te zien is een bijna vierkante doorsnede en er zijn geen ribbels: dus geen originele paal. Wellicht staat de afgebroken bovenkant aan de andere kant van de weg bij de bushalte. Deze elementen vormen wellicht één paal die op een ander tijdstip gemaakt is dan het merendeel.
Eén paal steunt de brug over de Roombeek in de Kipstraat.
Palen 13 en 17 hebben ongeveer de halve lengte en paal 11 is maar een kopje.

De palen 1 tot 10 staan noordwestelijk van Hummelo; de meeste daarvan langs de Tolstraat. Lettend op de positie van de palen lagen de jachtgebieden vermoedelijk oostelijk en westelijk van de Tolstraat

Paal 1: Tolstraat - noord

halve lengte; forsere doorsnede

Paal 2: Tolstraat; direct noord van boerderij De Pasop

gaaf; normale hoogte en doorsnede

weinig licht groene alg

Paal 3: Roomstraat; hoek Tellingstraat

normale hoogte en doorsnede

veel kleine gaatjes: schot hagel?

weinig lich-groene alg

Paal 5: Roomstraat: nabij Tolstraat

normale hoogte en doorsnede

licht groene alg

Paal 7: Tolstraat: in bosgebied oostzijde

normale hoogte en doorsnede

mos bovenop kop

Paal 9: Tolstraat: hoek Kipstraat zuidkant

forsere doorsnede, normale hoogte

Paal 4: Roomstraat: tegenover boerderij Reezicht

normale hoogte en doorsnede

beschadigingen

groenige alg

Paal 6: Tolstraat: in bosgebied westzijde

normale hoogte en doorsnede

beschadigd; groenige alg en mos bovenop kop

Paal 8: Tolstraat: hoek Kipstraat; noordkant

forsere doorsnede, normale hoogte

beschadigd met gaatjes

weinig grijze korstmos

Paal 10: in de berm van de Roombeek zuid van brug in Kipstraat

normale hoogte en doorsnede

enkele beschadigingen

weinig alg

Paal 10.a: bij brug in Kipstraat: ondersteuning?

geen volle lengte

te zien vanuit bosperceel

De palen 11 tot 28 staan zuidoostelijk van Hummelo; de meeste daarvan aan de Hessenweg/Loenhorsterweg of zuidelijk daarvan. De jachtgebieden lijken vooral zuidelijk te hebben gelegen.

Paal 11: Keppelseweg in het dorp

deel van paal

ribbelstructuur onduidelijk

Paal 13: Laarweg

halve paal

huisnummer 7 erop

gele korstmos

Paal 14: Zelhemseweg tegenover Talem

gebroken paal

bijna vierkante doorsnede

geen ribbelstructuur

dus afwijkend type

Paal 15: Hessenweg; zuid berm

west van de hoogspanningskabels

normale hoogte en doorsnede

gaaf

lichtgroene aanslag

Paal 17: Loenhorsterweg; noordberm

tegenover boerderij met open veld

halve paal, verder gaaf

Paal 19: Loenhorsterweg: aan zijpad naar boerderij noordwaarts

normale doorsnede, maar korter en scheef tegen boom

verplaatst? zie ook 19.a

Paal 20: Loenhorsterweg: noordberm; noordelijk van manege

normale hoogte en doorsnede

gaaf, groenige aanslag

Paal 22: Breukinkheide: kruispunt zandpaden; noordoostelijke hoek

normale doorsnede; gelijmd; ruwe voet zichtbaar

Paal 23: restant van tekst

Paal 24: poging tot reconstructie van de tekst

Paal 25: Paal 25.a: restant van tekst op paal 25

Paal 27: bij huis van camping Jena: geen grens van jachtgebied

normale doorsnede; lijkt iets te laag; betonnen voet?

grijsgroene korstmos

Paal 12: Zelhemseweg: in de berm

deel van een paal

ribbelstructuur onduidelijk

Paal 14.a Zelhemseweg naast Talem

paalkop vlakboven maaiveld

geribbeld

bijna vierkante doorsnede

kop van paal 14?

Paal 16: Hessenweg;

zuid berm

oost van de hoogspanningskabels

normale hoogte en doorsnede

gaaf

lichtgroene aanslag

Paal 18: Loenhorsterweg: noordelijk van paal 17 in weiland

normale hoogte en doorsnede, staat scheef, gaaf, groenige aanslag

Paal 19.a: Loenhorsterweg: nabij paal 19

stuk steen ong 25x20 cm

restant van paal?

Paal 21: Loenhorsterweg: begin van pad naar Breukinkheide

normale hoogte en doorsnede

gaaf, groenige aanslag en groengrijs korstmos

Paal 23: Breukinkheide: kruispunt zandpaden; zuidoostelijke hoek

normale hoogte en doorsnede

tekst een beetje te onderscheiden: zie 23.a

Paal 24: Breukinkheide: vanaf kruispunt zandpaden zuid-oostelijk pad; bij zijpad naar Hagen; zuidberm

normale hoogte en doorsnede

gaaf; weinig mos er op en grijsgroene korstmos

Paal 25: Breukinkheide: na paal 24 in zuidoostelijke richting; zuidkant

normale hoogte en doorsnede

twee lijmranden; verder gaaf

groenige aanslag en grijsgroene korstmosvlekken

Paal 26: Breukinkheide; pad naar Jena; zuidoost kant, tussen struiken

normale hoogte en doorsnede

gaaf, grijsgroene korstmos

Paal 28: zuidelijk van ven in Kruisbergsche bosschen: noord van pad; tussen struiken

normale hoogte en doorsnede

In het blad "De Hessencombinatie" van maart 2016 staat een artikel over de jachtpalen rond Hummelo. Zowel de aanwezige als verdwenen palen worden beschreven. Niet aangegeven wordt wanneer de jachtpalen geplaatst zijn. De redactie van het blad was zo vriendelijk mij digitaal een redelijke foto van de tekst toe te sturen. Zie hiernaast. De tekst lijkt duidelijk met "HEECKEREN VAN ENGHUIZEN PRIVATIVE"en vager "JAGT". De tekst is niet uitgehouwen, dus op een andere manier aangebracht.

Het leidt geen twijfel dat er met palen gesleept is en al of niet geplaatst is met de tekst aan de verkeerde kant. In bovengenoemd artikel is sprake van een kruispunt in het bos nabij de camping Jena met vier jachtpalen. Daar staan er nu twee!