jachtpalen rond Hummelo
verkend voorjaar 2017

Enghuizen Enghuizen is een landgoed met bezittingen rondom Hummelo. Het kasteel uit de 14e eeuw is in de 18e eeuw vervangen door een landhuis. Vervolgens is in de 19e eeuw een nieuw landhuis gebouwd door de toenmalige Heer van Enghuizen. Deze was zeer vermogend door het huwelijk met een rijke vrouw en bezuinigde niet op de bouw en verfraaiing. Dit was Baron H.J.C.J. van Heeckeren van Enghuizen, die ook het landgoed Sonsbeek bij Arnhem kocht.
Baron van Heeckeren van Enghuizen (1785-1862) Hendrik Jacob Carel Johan van Heeckeren, heer van Enghuizen en Beurse, Beverweerd en Odijk was militair en later liberaal politicus. Hij diende onder Napoleon en bewonderde diens militaire operaties. Veel door van Heeckeren gestichte boerderijen dragen namen die verwijzen naar de veldslagen van Napoleon. Moscowa en Leipzig in Arnhem; Talem en Berezina bij Hummelo. Plaatselijke historici geven aan dat het bezit rond Hummelo in delen is verworven. Daardoor staan de jachtpalen nu min of meer willekeurig in het land, mede omdat er palen verdwenen zijn.
De Hummelose jachtpalen De vader van bovengenoemde baron, Evert Frederik (1755-1831) was in 1814 bij de herinvoering van het jachtrecht 69 jaar oud. Vermoedelijk te oud om nog te gaan jagen. Diens zoon H.J.C. J. kocht Enghuizen in 1822 van zijn vader en was, als cavalerist, bekend en wellicht zelfs liefhebber, van de jacht. Het is dus aannemelijk dat hij de jachtpalen heeft laten plaatsen.
Van Heeckeren is een oud-adellijk Gelders geslacht met vele takken. Eén van deze takken verwerft landgoed Twickel (eerste helft 19-de eeuw). Dat is ook de periode dat H. J. C. J. van Heeckeren van Enghuizen leefde. Twickel had steenhouwers in dienst en beschikte over een steenhouwerij. Mede vanwege de familiebanden is het denkbaar dat Baron Van Heeckeren van Enghuizen zijn jachtpalen bestelde bij Twickel. Bovendien hebben de Hummelose palen dezelfde vorm als die rond Twickel staan. Als deze veronderstelling klopt zijn de Hummelose palen afkomstig van de Bentheimer zandsteen groeven.
Afmetingen De palen hebben een rechthoekige doorsnede van ong. 25 x 20 cm, een halve cirkel aan de bovenkant en de hoeken zijn afgevlakt. De lengte van de palen is niet vast te stellen omdat een stuk onder de grond zit. De totale lengte zou meer dan 3 m zijn. De palen hebben een ribbelstructuur: “gefrijnd” met op één van de brede zijde een glad vlak. Op dat gladde vlak is ooit aangegeven dat het gebied achter de paal het jachtterrein van Enghuizen is. Waarschijnlijk met verf, want er is niets uitgehouwen. Op enkele palen zijn nu nog vaag letters te onderscheiden. Het lijkt er op dat er gestaan heeft: Heeckeren van Enghuizen Privative Jagt, met op een later tijdstip in een ander lettertype daaronder TERREIN over de ribbelstructuur heen.
Afwijkingen
De palen 1, 8 en 9 zijn forser: ong. 30 x 25 cm; dus op een anders tijdstip geplaatst.
Een paal (nr 14) in de berm van de Zelhemseweg is afgebroken. Te zien is een bijna vierkante doorsnede en er zijn geen ribbels: dus geen originele paal. Wellicht staat de afgebroken bovenkant aan de andere kant van de weg bij de bushalte. Deze elementen vormen wellicht één paal die op een ander tijdstip gemaakt is dan het merendeel.
Eén paal steunt de brug over de Roombeek in de Kipstraat.
Palen 13 en 17 hebben ongeveer de halve lengte en paal 11 is maar een kopje.

De palen 1 tot 10 staan noordwestelijk van Hummelo; de meeste daarvan langs de Tolstraat. Lettend op de positie van de palen lagen de jachtgebieden vermoedelijk oostelijk en westelijk van de Tolstraat

Paal 1: Tolstraat - noord
halve lengte; forsere doorsnede

Paal 2: Tolstraat; direct noord van boerderij De Pasop
gaaf; normale hoogte en doorsnede
weinig licht groene alg




Paal 3: Roomstraat; hoek Tellingstraat
normale hoogte en doorsnede
veel kleine gaatjes: schot hagel?
weinig lich-groene alg
Paal 5: Roomstraat: nabij Tolstraat
normale hoogte en doorsnede
licht groene alg
Paal 7: Tolstraat: in bosgebied oostzijde
normale hoogte en doorsnede
mos bovenop kop
Paal 9: Tolstraat: hoek Kipstraat zuidkant
forsere doorsnede, normale hoogte




Paal 4: Roomstraat: tegenover boerderij Reezicht
normale hoogte en doorsnede
beschadigingen
groenige alg
Paal 6: Tolstraat: in bosgebied westzijde
normale hoogte en doorsnede
beschadigd; groenige alg en mos bovenop kop
Paal 8: Tolstraat: hoek Kipstraat; noordkant
forsere doorsnede, normale hoogte
beschadigd met gaatjes
weinig grijze korstmos
Paal 10: in de berm van de Roombeek zuid van brug in Kipstraat
normale hoogte en doorsnede
enkele beschadigingen
weinig alg

Paal 10.a: bij brug in Kipstraat: ondersteuning?
geen volle lengte
te zien vanuit bosperceel

De palen 11 tot 28 staan zuidoostelijk van Hummelo; de meeste daarvan aan de Hessenweg/Loenhorsterweg of zuidelijk daarvan. De jachtgebieden lijken vooral zuidelijk te hebben gelegen.












Paal 11: Keppelseweg in het dorp
deel van paal
ribbelstructuur onduidelijk
Paal 13: Laarweg
halve paal
huisnummer 7 erop
gele korstmos
Paal 14: Zelhemseweg tegenover Talem
gebroken paal
bijna vierkante doorsnede
geen ribbelstructuur
dus afwijkend type
Paal 15: Hessenweg; zuid berm
west van de hoogspanningskabels
normale hoogte en doorsnede
gaaf
lichtgroene aanslag
Paal 17: Loenhorsterweg; noordberm
tegenover boerderij met open veld
halve paal, verder gaaf
Paal 19: Loenhorsterweg: aan zijpad naar boerderij noordwaarts
normale doorsnede, maar korter en scheef tegen boom
verplaatst? zie ook 19.a
Paal 20: Loenhorsterweg: noordberm; noordelijk van manege
normale hoogte en doorsnede
gaaf, groenige aanslag
Paal 22: Breukinkheide: kruispunt zandpaden; noordoostelijke hoek
normale doorsnede; gelijmd; ruwe voet zichtbaar
Paal 23: restant van tekst
Paal 24: poging tot reconstructie van de tekst
Paal 25: Paal 25.a: restant van tekst op paal 25
Paal 27: bij huis van camping Jena: geen grens van jachtgebied
normale doorsnede; lijkt iets te laag; betonnen voet?
grijsgroene korstmos
Paal 27 op grens van camping











Paal 12: Zelhemseweg: in de berm
deel van een paal
ribbelstructuur onduidelijk
Paal 14.a Zelhemseweg naast Talem
paalkop vlakboven maaiveld
geribbeld
bijna vierkante doorsnede
kop van paal 14?
Paal 16: Hessenweg;
zuid berm
oost van de hoogspanningskabels
normale hoogte en doorsnede
gaaf
lichtgroene aanslag
Paal 18: Loenhorsterweg: noordelijk van paal 17 in weiland
normale hoogte en doorsnede, staat scheef, gaaf, groenige aanslag
Paal 19.a: Loenhorsterweg: nabij paal 19
stuk steen ong 25x20 cm
restant van paal?
Paal 21: Loenhorsterweg: begin van pad naar Breukinkheide
normale hoogte en doorsnede
gaaf, groenige aanslag en groengrijs korstmos
Paal 23: Breukinkheide: kruispunt zandpaden; zuidoostelijke hoek
normale hoogte en doorsnede
tekst een beetje te onderscheiden: zie 23.a
Paal 24: Breukinkheide: vanaf kruispunt zandpaden zuid-oostelijk pad; bij zijpad naar Hagen; zuidberm
normale hoogte en doorsnede
gaaf; weinig mos er op en grijsgroene korstmos
Paal 25: Breukinkheide: na paal 24 in zuidoostelijke richting; zuidkant
normale hoogte en doorsnede
twee lijmranden; verder gaaf
groenige aanslag en grijsgroene korstmosvlekken
Paal 26: Breukinkheide; pad naar Jena; zuidoost kant, tussen struiken
normale hoogte en doorsnede
gaaf, grijsgroene korstmos
Paal 28: zuidelijk van ven in Kruisbergsche bosschen: noord van pad; tussen struiken
normale hoogte en doorsnede
Paal 28 dichterbij
In het blad "De Hessencombinatie" van maart 2016 staat een artikel over de jachtpalen rond Hummelo. Zowel de aanwezige als verdwenen palen worden beschreven. Niet aangegeven wordt wanneer de jachtpalen geplaatst zijn. De redactie van het blad was zo vriendelijk mij digitaal een redelijke foto van de tekst toe te sturen. Zie hiernaast. De tekst lijkt duidelijk met "HEECKEREN VAN ENGHUIZEN PRIVATIVE"en vager "JAGT". De tekst is niet uitgehouwen, dus op een andere manier aangebracht.
Het leidt geen twijfel dat er met palen gesleept is en al of niet geplaatst is met de tekst aan de verkeerde kant. In bovengenoemd artikel is sprake van een kruispunt in het bos nabij de camping Jena met vier jachtpalen. Daar staan er nu twee!
Einde van het jaar 2020 ontving ik van een vriendelijke wandelaar een foto's van enkele palen met het verzoek die te vergelijken met mijn foto's om aldus de locaties vast te stellen. Daarna berichtte hij mij met een poging het opschrift op de palen duidelijk te krijgen. Bovendien zijn enkele van zijn foto's duidelijker qua afbeelding van de tekst. Tekening en foto's staan hier onder. Medewerker van Gelders Landschap komt tot de laatste versie met: "verboden terrein", omdat wellicht na de periode Heeckeren een nieuwe eigenaar het gebied "particulier" wilde houden.



